Scanafbeelding
Het eerste Boeck MOSIS, genaemt GENESIS.
Inhoudt deses Boecks.
DIT eerste Boeck Mosis wort genaemt met een woort uyt de Griecsche tale genomen, GENESIS, beteeckenende Geboorte, ofte, oorspronck, geslacht. VVant hier in hebben wy de beginselen (dewelcke zijn als geboorten, Gen. 2.4.) aller sienlicke, ende onsienlicke dingen, van Godt in’t begin door sijn VVoort uyt niet geschapen; ende onder dese, des Menschen, begaeft met Godes beelt, gestelt in’t Paradijs, om gehoorsaem blyvende eeuwichlick te leven, waer van de boom des levens hem een sichtbaer teecken was. Hier is de reden vande onderhoudinge des Sabbaths, mitsgaders de instellinge des houvvelicks. Men vindt hier het beginsel der sonde, des doots, ende allerley elenden, door de ongehoorsaemheyt Adams ende Eva in’t eten vande verbodene vrucht, als eenen gevveldigen vloet over het geheele menschelicke geslachte uytgestort: doch is hier oock de eerste belofte der genade vande verlossinge des menschen door het zaet der vrouvve, dat Godt uyt loutere barmherticheyt geven soude, om den kop des Serpents (het vvelcke den mensche tot ongehoorsaemheyt geraden hadde) te vermorselen, de sonde, ende den doot vvech te nemen, ende de verlorene gaven der gerechticheyt ende des levens vveder te brengen. VVy vinden hier het eerste begin der rechter leere, religie, ende Godesdiensts, die met die eerste belofte voortgekomen is, ende volgens der vvarer Kercke, niet alleen door den dienst van Adam, van Habel, (dien Kain vermoordde) van Seth, Enoch, Noach, ende andere neerstelick vergadert, maer oock van Godt tot op Noach toe genadelick bevvaert. Daer toe zijn in dit boeck de beginselen der afvallige Kainiten, die met vervverpinge der vvaerhyt, vervalschinge vanden Godtsdienst, ende verachtinge der godvruchticheyt, sich van dat heylich volck afgesondert, ende ten laetsten door hare grove sonden ende schanden, de straffe des Sundvloets, doch met behoudinge van Noach ende de sijne, over hen gehaelt hebben. Volgens heeftmen hier oock het begin vande herstellinge der vverelt na de voorgemelde straffe, de afkomste der volckeren, de eerste belofte vande roepinge der Heydenen, den aenvanck der eerster Monarchie, de verdeelinge der talen, ende de eerste geslacht-registeren dienende tot berekeninge der tijden, ende onderscheydinge der volckeren. Hierentusschen is het voorneemste oogemerck Mosis aen te vvijsen de vveder-oprechtinge der Kercke, die uyt het kleyn hoopken van Noachs huysgesin voortgecomen zijnde, na datse eenen tijt lanck in het geslachte Sems vvas bevvaert gevveest, eyndelick oock tot afgoderye vervallen is. Ende hoevvel MelchiZedek ende de sijne noch een overblijfsel der Kercke vvaren, het heeft nochtans Gode belieft een seker geslachte uyt de nakomelingen Sems te verkiesen; het vvelcke hy van alle natien afgesondert hebbende tot sijn eygendom heyligen wilde. Tot desen eynde heeft hy uyt loutere genade Abraham met sijne nakomelingen aengenomen, ende hem uyt Ur in Chaldeen, alvvaer hy een afgodendienaer vvas, geroepen in het Lant Canaan, hem belovende, boven andere soo lichamelicke als geestelicke segeningen, dat de Messias uyt sijnen zade geboren soude vvorden: ende een verbont met hem makende, het vvelcke hy door het teecken der Besnijdenisse bevesticht: Isaac vvort hem geboren, inden vvelcken hem het zaet genoemt soude vvorden, ende niet in Ismaël, dien hy te vooren uyt Hagar gevvonnen hadde, noch in de kinderen die hy na de doot van Sara gevvan uyt Ketura. Niet te min vvort hem bevolen sijnen sone te offeren: ende hoevvel Godt sulcks niet en laet volbrengen, bevvijst hy nochtans sijne gehoorsaemheyt; die geloont vvort met de vernieuvvinge der vooriger beloften. Van Isaac komt de erffenisse der belofte op Iacob; dien het recht der eerstgeboorte van Gode toebescheyden, van Esau verkocht, ende van Isaac in sijnen segen toegeseyt ende bevestigt vvort. Van Iacob komtse op sijne nakomelingen; gelijck het blijckt uyt sijne prophetische segeninge. Dit uytvercoren geslachte heeft Godt doorgaens behouden by de vvare leere, ende oprechten Godtsdienst, geregeert door sijn vvoort ende Geest, beschermt tegen sijne vyanden, geoeffent met veelderley cruyce, doch daerinne getroost door aenspraken, ende uytgeholpen door verlossingen. Ondertusschen hebben haer de menschelicke svvackheden, selfs inde voorneemste, by vvijlen geopenbaert, de vvelcke Godt hen om des Messiae vville, dien sy door een oprecht geloove met vvare bekeeringe omhelsden, genadelick heeft vergeven. Dese dingen zijn seer levendich aen te schouvven, soo vvel in’t gene Abraham, ende Isaac in Canaan, in Egypten, ende Gerar, als Iacob, ende Iospeh, in Canaan, Mesopotamien, ende Egypten vvedervaren is. Eyndelick stervense, nalatende seer overtreffelicke getuygenissen van haer geloove op de beloften Godts, niet alleen op de tijdelicke, rakende de levende nacomelingen, maer oock op de eeuvvige, rakende hare stervende persoonen: vvelcker laetste (van vviens doot in dit boeck vermeldt vvort) gevveest is Ioseph, met vvelckes levens eynde dit boeck oock eyndigt, begrijpende de Historie van meer dan 2300 jaren.
Het Eerste Capittel.
Godt schept den hemel ende de aerde, vers 1, 2. ende het licht, op den eersten dach, 3. Op den tweeden, het uytspansel, met scheydinge der onderste ende bovenste wateren, 6. Op den derden scheydt hy het Drooge ende de Wateren, 9. Schept Gras ende vruchtbare Boomen, 11. Op den vierden, de Sonne, Mane, ende Sterren, 14. Op den vijfden, kleyne ende groote Visschen, mitsgaders ’t Gevogelte, met segeninge, 20. Op den sesten, het Gedierte der aerden, 24. Ende op’t laetste, den Mensche, Man ende Wijf, nae sijn beelt, gevende hen heerschappye, ende sijnen segen, 26. Oock onderscheydende de spijse des Menschen, ende der Gedierten, 29. Kent alle sijne schepselen voor goet, 31.
1INDEN 1abeginne 2schiep Godt den 3Hemel, ende de Aerde.
2De 4Aerde nu was 5woest ende ledich, ende duysternisse was 6op den afgront: ende de 7Geest Godts 8sweefde 9op de Wateren.
3Ende Godt 10seyde: Daer zy 11Licht: ende daer wert Licht.
4Ende Godt 12sach het Licht, dat het 13goet was: ende Godt 14maeckte scheydinge tusschen het Licht, ende tusschen de duysternisse.
5Ende Godt noemde het Licht Dach, ende de Duysternisse noemde hy Nacht: Doe was’t 15avont geweest, ende’t was morgen geweest, de 16eerste Dach.
6bEnde Godt seyde: Daer zy een 17Uytspansel in het midden der Wateren; ende 18dat make scheydinge tusschen 19Wateren, ende Wateren.
7Ende Godt maeckte dat Uytspansel, ende maeckte scheydinge tusschen de wateren, 20die conder’t Uytspansel zijn, ende tus-
[v1] 1Des tijts der scheppinge aller creaturen, die door de scheppinge in het wesen gekomen zijn; dewyle sy te vooren niet geweest en waren, maer Godt alleen, die sonder begin is, Psal. 90.2. Prov. 8.22, 23. Coloss. 1.17. vergelijckt dit met Iohan. 1.1.
aIob 38.4. Psal. 33.6. ende 89.12. ende 136.5. Act. 14.15, ende 17.24. Hebr. 11.3.
2Scheppen, is in dit capittel ende elders te seggen, yet voortreffelicks maken, ’t welck te vooren niet en was; het zy uyt niet, vers 1. oft uyt wat anders dat uyt niet geschapen was, als vers 21, 27. Van’t Hebr. woort Elohim, D. Godt, siet ond. ca. 20. op vers 13.
3Door Hemel, ofte Hemelen (zijnde dit woort by de Hebreen in’t getal van eenen niet gebruyckelick) ende Aerde, machmen in dit eerste versken verstaen ofte den hemel ende aerde, soose op den eersten dach zijn geschapen, ofte de gantsche Werelt met alle Hemelsche ende Aerdsche schepselen, daer in begrepen. Verg. Gen. 2.1.
[v2] 4Verstaet hier door dit woort, de aerde die nu is, doch soose in dat begin op den eersten dach geschapen is, ende niet alsoose door het volgende werck der scheppinge geworden is.
5In ’t Hebr. woesticheyt, ofte ongestaltheyt, ende ledicheyt ofte ydelheyt: het welcke vande aerde geseyt wort, om datse was sonder alsulcke gedaente, orden, onderscheyt, cieraet, gebruyck, ende de inwoonderen, die naderhant daer in geschapen zijn. Met dese Hebreeusche woorden wort elders in de H. Schrift uytgedruckt de uyterste verwoestheyt, ongestaltenisse, ydelheyt, nieticheyt ofte ledicheyt die yewers in is. siet Deut. 32.10. 1.Sam. 12.21. Iob 12.24. Psal. 107.40. Iesa. 34.11. ende 44.9. Ier. 4.23.
6Hebr. Op het aengesicht des afgronts: D. op het diepe ende ondoorgrondelicke water; het welcke de aerde bedeckte als een kleet, ende stont boven de bergen, Psal. 104.6. Siet 2.Pet. 3.5.
7Verstaet hier door het woort Geest, den Heyligen Geest; niet den wint, die noch niet geschapen en was.
8Ofte, beweegde sich: verstaet, om het eerste wesen ende gestalte der aerde ende wateren, so die doe was, te onderhouden, op dat soo treffelicke schepselen door de cracht des Geests daer uyt voortgebracht souden worden. ’t Schijnt eene gelijckenisse, genomen vande vogelen die de eyers broeden om de jonckskens daer uyt te doen voortkomen, ende daer na met hare vleugelen over de selve sweven, om die te koesteren en op te queecken. Siet Deuter. 32.11.
9Hebr. op het aengesicht der wateren: D. op het opperste der wateren die de aerde bedeckten.
[v3] 10Godes seggen, is sijn wille, sijn bevel, ende daet, Psal. 33.9. ende 148.5. dewelcke hy uytgevoert heeft door sijn wesentlick woort, ’t welck van eeuwicheyt af, Godt, ende by Gode geweest is, Iohan. 1.1, 2. Psal. 33.6.
11Een klaer, helder, luchtich wesen, verlichtende den duysteren klomp, ende door sijnen ommeloop makende dach ende nacht.
[v4] 12Dit is menschelijcker wijse van Godt gesproken. De sin is, dat Godt sijn schepsel voor goet kende.
13Dat wort hiet goet genoemt, ’t welck Gode aengenaem, in sich selven schoon, ende lieflick, ende den schepselen, voornemelick den menschen, nut ende dienstich is.
14Te weten, alsoo, dat het licht de duysternisse, ende de duysternisse het licht achtervolgden, om nacht ende dach te maken.
[v5] 15Dat is, nacht ende dach, makende eenen natuerlicken dach, de welcke by den Hebreen begon met den avont (gelijck de duysternisse is voorgegaen) ende eyndigde met den volgenden avont, begrypende 24 uren.
16Hebr. een dach: maer het is seer gebruyckelick by den Hebreen, dat sy een voor eerst setten, als Gen. 8.5. Num. 29.1. Matth. 28.1. 1.Cor.16.2.
[v6] bPsal. 33.6. ende 104.2. ende 136.5. Pro. 8.28. Ies. 42.5. Ier. 10.12. ende 51.15.
17Ofte uytbreydsel. Het woort dat inden Hebreeuschen text staet, komt van een woort, ’t welck beteeckent uytspannen, uyt-recken, etc. ende wort hier door beduydt de geheele ruymte tusschen de onderste ende bovenste wateren.
18Hebr. dat zy scheydinge makende.
19Die in het volgende versken verklaert worden.
[v7] 20Te weten, In, ende op de aerde. Hebr. die van onder, etc. alsoo vers 9.
cPsal. 33.7. ende 136.6. Prov. 8.24.
Uit: Statenvertaling (1637)
© (transcriptie) 2008 Nicoline van der Sijs