Scanafbeelding
Het Heylich EUANGELIUM, [de beschrijvinge] *JOANNIS.
* is geweest een sone van Zebedeus ende Salome, Matth. 4.21. ende 10.3. ende een broeder van Iacobus, die toe-genaemt was de Groote. Marc. 3.17. is van een visscher tot een Apostel van hem beroepen. Matth. 4. vs 11. ende 10.3. ende van sonderlinge bemint. Ioan. 13. v 23. ende 21.20. waerom hem met Petro ende Iacobo oock by hem genomen heeft om eenige bysondere mirakelen, sijne heerlijckheyt op den bergh, ende sijnen strijdt in ’t hofken te aenschouwen. Siet Marc. 1.29. Luc. 8.51. Matt. 17.1. ende 26.37. ende heeft sijne moeder aen hem bevolen, als hy aen het kruyce hingh. Ioan. 19. ven 26. 27. Siet van hem voorder Marc. 9. vs 2. Luc. 9.54. Actor. 1.13. ende 3.1. ende 12.2. Gal. 2.9. De Kercklijcke History-schrijvers getuygen dat hy aller-langhst geleeft heeft van alle de Apostelen, oudt geworden zijnde over de tnegentich jaren, en gestorven soude zijn in ’t hondert ende tweede jaer na de geboorte : dat hy van den Keyser soude gebannen geweest zijn in ‘t eylant Patmos. Apoc. 1.9. ende onder den Keyser weder-gekomen zijn tot Ephesen. Siet Heeft geschreven dit Euangelium, drie Send-brieven, ende de Openbaringe.
ven, ende sijner heerlijckheyt deelachtigh worden. cap. 17. Ende voorts beschrijft hy sijn lijden, ’t gene hy geleden heeft so in het hofken, daer hy van Iudas is verraden, van de soldaten, die hy eerst ter aerden werpt, gevangen, als in het huys des Hoogen-priesters Cajaphas, waer Petrus hem driemael verloochent, ende hy van den Hoogen-priester ondersocht wort: ende in het recht-huys voor den stadt-houder Pilatus, die oock eerst de Ioden ende daer na CHRISTVM ondervraeght hebbende geen schult in hem en vindt, ende daerom hem soeckt los te laten door het middel, dat men op ’t Paesch-feest een misdadige los liet: doch dat het volck begeerde niet hem maer Barabbam losgelaten te hebben. cap. 18. Dat Pilatus hem heeft doen geesselen, ende van de soldaten bespotten, ende alsoo wilde los laten: doch dat de Over-priesters riepen dat hem soude kruycigen, ’t welck Pilatus eyndelijck heeft toegestaen, ende hem overgelevert aen de soldaten, die hem gekruyst hebben, stellende sijne beschuldinge boven sijn hooft, ende hebben sijne kleederen door het lot gedeelt: dat sijne moeder daer by stondt, dien hy aen Ioannes beveelt, ende met azijn gedrenckt zijnde, den geest heeft gegeven, waerom hem de beenderen niet en zijn gebroken: ende dat hy van Ioseph van Arimatheen ende van Nicodemo is begraven. cap. 19. Dat hy ten derden dage weder opgestaen is van den dooden, ’t welck eerst aen Maria Magdalene van twee Engelen is bekent gemaeckt, ende terstont daerna door CHRISTVM selve haer aensprekende: gelijck oock des avonts aen de andere Discipelen, daer Thomas niet by en was, die het niet en konde gelooven, ende acht dagen daerna aen de selve ende aen Thomas, die sijne zijde tast ende gelooft. cap. 20. Dat hy hem noch eens openbaert aen sijne Discipelen visschende aen de zee van Tiberias, alwaer hy Petrum herstelt in sijn ampt, ende hem sijnen uytganck voorseght: ende daer mede besluyt Ioannes sijne Euangelische Historie. cap. 21.
Het Eerste Capittel.
1 De persoon Christi wort beschreven, dat hy is het eeuwige Woort Godts, ware Godt, Schepper aller dingen, het leven ende licht der menschen, voornemelick der gene die in hem gelooven. 14 ende dat dit Woort is vleesch geworden. 15 Ioannes de Dooper geeft getuygenisse van de weerdigheyt sijns persoons ende ampts. 23 als mede van sijn eygen beroepinge. 29 Verklaert wederom dat Christus is het lam, ende de Sone Godts. 32 ende dat hy hem bekent is gemaeckt door het nederdalen des Heyligen Geests op hem. 37 op welck getuygenisse twee Discipelen Ioannis Christum volgen. 41 van welcke d’ eene .N. Andreas sijnen broeder Simon oock tot Christum brenght. 43 die hem geeft den naem van Petrus. 44 Christus beroept Philippum. 46 ende Philippus brenght Nathanaël tot Christum. 49 die hem voor den Sone Godts erkent, ende voor een Discipel ontfangen wort.
1aINDEN 1beginne was 2het Woort, ende het Woort was b3by Godt, ende het Woort 4was Godt.
2cDit was in den beginne by Godt.
3dAlle dingen zijn door het selve 5gemaeckt, ende 6sonder het selve en is 7geen dinck gemaekt, dat gemaeckt is.
4eIn 8het selve was 9het leven, ende f10het leven was 11het licht der menschen.
5gEnde 12het licht 13schijnt 14in de duysternisse, ende 15de duysternisse en heeft het selve niet begrepen.
6hDaer was een mensche 16van Godt gesonden, wiens 17name was Ioannes.
7Dese quam tot een getuygenisse, om van 18het licht te getuygen, op dat sy alle 19door hem gelooven souden.
8Hy en was het licht niet, maer [was gesonden] op dat hy van het licht getuygen soude.
9i[Dit] was het waerachtige licht, ’t welck 20verlicht 21een yegelick mensche 22komende in de werelt.
10Hy was 23in de werelt, kende de werelt is door hem 24gemaeckt: ende de 25werelt en heeft hem niet gekent.
11Hy is gekomen tot 26het sijne, ende 27de sijne en hebben hem niet 28aengenomen.
12lMaer soo vele hem aengenomen hebben, dien heeft hy 29macht gegeven 30kinderen Godts te worden, [namelick] die in sijnen name gelooven.
13Welcke niet uyt den 31bloede, noch uyt den wille des vleeschs, noch uyt den wille des mans, maer 32uyt Godt geboren sijn.
14mEnde het Woort is 33vleesch 34geworden, ende heeft onder ons 35gewoont n(ende wy hebben 36sijne heerlickheyt aenschouwt, eene heerlickheyt 37als des eenichgeboren van den Vader) o38vol van genade ende waerheyt.
15pIoannes getuyght van hem, ende heeft geroepen, seggende: Dese was ’t van welcken ick seyde, die 39na my komt, is 40voor my geworden, want hy was 41eer dan ick.
16Ende quyt sijne volheyt hebben wy alle ontfangen, oock 42genade voor genade.
17rWant de 43Wet is 44door Mosem gegeven, de 45genade ende 46de waerheyt is 47door Iesum Christum geworden.
18sNiemant en heeft oyt Godt 48gesien: de eenichgeboren Sone, tdie 49in den schoot des Vaders is, die heeft 50[hem ons] 51verklaert.
19Ende 52dit is vhet getuygenisse Ioannis, doe de Ioden [eenige] Priesters ende Leviten afsonden van Ierusalem, op dat sy hem souden vragen: Wie zijt ghy?
20Ende xhy 53beleedt, ende en loochende het niet: ende beleedt, Ick en ben de Christus niet.
21Ende sy vraeghden hem: Wat dan? Zijt ghy Elias? Ende hy seyde, 54Ick en
[v1] aProv. 8.22. 1.Ioan. 1.1.
1N. der scheppinge aller dingen. Siet Genes. 1.1. ende volgens dien van eeuwicheyt. alsoo voor de scheppinge anders niet en was als de eeuwigheyt. Ioan. 17.5. Eph. 1.4.
2Gr. ho logos, D. het woort, ofte, het selfstandigh woort, ende de reden: gelijck oock het woordeken reden by ons so de inwendige reden, ofte verstant des menschen, als het uytwendigh woort, waer mede de inwendige reden aen andere verklaert wort, beteeckent. Aldus wort Christus de Sone Godts genaemt van Ioanne, niet alleen hier, maer oock elders, 1.Ioh. 1.1. ende 5.7. Apoc. 19. vers 13. so om dat hy is de wijsheyt des Vaders, ende het uytgedruckte beeldt sijns persoons. Prov. 8. versen 1, 12, 24. Col. 1.15. Hebr. 1.3. als oock om dat de Vader door hem sijnen verborgenen raedt van onse salicheyt den menschen so in het oude als in het nieuwe Testament heeft geopenbaert. Ioa. 1.18. Hebr. 1.1.
b1.Ioan. 1.2.
3N. den Vader, als een onderscheyden persoon van den Vader. Siet vers 18.
4D. was des eenigen ende eeuwigen Godtlicken wesens deelachtich, met den Vader ende den H. Geest. Ioan. 10.30. 1.Ioan. 5.7.
[v2] cIoan. 17.5.
[v3] dGen. 1.3. Psal. 33.6. Ephes. 3. vers 9. Col. 1.16. Hebr. 1.2.
5Gr. geworden, D. geschapen.
6Want de Vader heeft met ende door den Sone de werelt geschapen. Ioan. 5.18, 19.
7Gr. oock niet een dinck.
[v4] eIoan. 5.26. 1.Ioan. 5.11.
8N. Woordt.
9D. d’oorspronck ende fonteyne des levens, gelijck Psal. 36.10. Actor. 17.28.
fIoan. 8.12. ende 9.5. ende 12.46.
10D. het Woordt ’t welck den autheur des levens is.
11D. den autheur ende oorspronck van het licht, namelick van het vernuft ende verstandt, met het welck de mensche in de scheppinge begaeft was.
[v5] gIoan. 3.19.
12D. dat selve Woort, het welck de menschen verlicht.
13D. verlicht het verstant des menschen met eenige kennisse van Godts nature ende dienst, die nae den val in den mensche noch overgebleven is. Siet hier van breeder Rom. 1.19, 20.
14D. in ’t verstant des menschen door den val ende sonde verduystert. Actor. 26.18.
15D. de verdorvene menschen en hebben dat licht, het welck in haer overgebleven was, niet gebruyckt om den Sone Godts den autheur deses lichts recht te kennen, dienen, ende eeren. Rom. 1.21, 22. 1.Cor. 1.21.
[v6] hMalch. 3.1. Matth. 3.1 Marc. 1.2, 4. Luc. 3.3. ende 7.27. Ioan 1.33.
16Van dese sendinge siet Luc. 3.3.
17Siet van desen naem Luc. 1.13, 63.
[v7] 18D. van dat eeuwich Woort, waer door de menschen oock ter salicheyt verlicht worden.
19N. Ioannem, gelijck 1.Corinth. 3.5.
[v9] iIoan. 8.12. ende 9.5. ende 12.46.
20N. met reden ende verstandt.
21Gr. alle.
22N. door de natuerlicke geboorte, gelijck Ioan. 18.37.
[v10] 23N. als een onderhouder ende regeerder van alles.
kHebr. 1.2. ende 11.3.
24Gr. geworden.
25D. de onwedergeborene menschen door hare natuerlicke wijsheyt: noch gelijck ter salicheyt noodich was. 1.Cor. 1.21.
[v11] 26Ofte, in sijn eygen. N. landt, ofte volck, dat is, tot het Israelitische volck, uyt welck hy sijne menschelicke nature heeft aengenomen, Rom. 9.5. ende het welck hy tot sijn eygendom hadde verkoren, ende tot het welck hy bysonderlick gekomen is, niet alleen na sijne menschwerdinge door de predicatie des Euangeliums, maer oock voor sijne menschwerdinge, door velerley verschijningen, openbaringen, ende verlossingen. Deut. 7.6. Psal. 147.19, 20.
27D. het meeste deel der selver Israeliten, die tot het uytwendich verbondt behoorden, ende daerom de sijne hier genaemt worden.
28N. door een waer geloove.
[v12] lIesa. 56.5. Rom. 8.15. Galat. 3.26. 2.Petr. 1.4. 1.Ioan. 3.1
29Ofte, recht, ende weerdicheyt.
30Ofte, datse kinderen Godts geworden zijn.
[v13] 31Gr. bloeden Hebr. dat is, natuerlijcker ende vleeschlicker wijse, op welcke natuerlijcke geboorte ende afkomste de Ioden haer zeer roemden ende verlieten. Ioan. 8.39. Rom. 9.7, 8.
32D. die door den Geest ende woort Godts weder-geboren ende vernieuwt zijn. Ioan. 3.5. 1.Pet. 1.23.
[v14] mMatth. 1.16. Luc. 1.31. ende 2.7. Ies. 7.14.
33D. een ware mensche ons in alles gelijck. Hebr. 2.17. Doch sonder sonde Hebr. 4.15. Siet Iesa. 40.5. Ioel 2.28.
34N. niet door veranderinge ofte vermenginge, maer door aenneminge der menschelijcke nature, in eenicheyt des persoons. Genes. 2.7. 1.Corinth. 15.45. gelijck verklaert wort Phil. 2.7. Hebr. 2.14, 16.
35Gr. een tabernakel gehadt. D. voor eenen tijdt onder ons gewandelt ende verkeert.
nMatth. 17.2. 2.Pet. 1.17.
36D. klare teeckenen sijner Godtlicker Majesteyt, soo in sijnen doop, ende wonder wercken. Ioan. 2.11. als in sijne veranderinge op den bergh, ende in sijne opstandinge.
37D. so als dien toebehoorde ende betaemde, die van den Vader van eeuwigheyt onuytsprekelicker wijse is geboren. Prov. 8. vers 24. Mich. 5.2.
oCol. 1.19. ende 2.9.
38Siet hier van vers 17.
[v15] pMatth. 3.11. Marc. 1.7. Luc. 3.16. Ioan. 1.26, 30.
39Ofte, achter my: Siet ook d’aenteeck. op vers 27.
40Ofte, voor my gestelt, D. boven my verheven. And. voor my geweest.
41Gr. eerste, D. weerdiger dan ick: ofte, voor my, om dat hy van wegen sijne Godtlicke nature van eeuwicheyt is.
[v16] qCol. 2.10.
42D. d’eene genade op d’andere in overvloedt: ofte, de genade des nieuwen Testaments voor de genade des ouden Testaments: ofte de genade der heerlickheyt voor de genade der rechtveerdich-makinge ende weder-geboorte.
[v17] rExod. 20.1. etc.
43N. der zeden, ofte, der tien geboden, met de dreyginge des eeuwigen vloecks tegen de overtreders, ende oock de wet der Ceremonien.
44D. door den dienst Mosis. Hebr. 3.2, 5, 16.
45N. der verlossinge van den vloeck der wet. Rom. 10. versen 3, 4. Gal. 3.13. ende der aenneminge tot kinderen. Rom. 8.15.
46D. de vervullinge, so der beloften, 2.Corinth. 1.20. als der ceremonien ende voorbeelden. Col. 2.17.
47N. als den Sone ende Heere des huys. Heb. 3.5, 6.
[v18] sExod. 33.20. Deut. 4.12. Ioan. 6.46. 1.Tim. 6.16. 1.Ioan. 4.12.
48D. gekent, N. met een volkomene ende naeckte kennisse sijns wesens ende willens.
tMatth. 11.27.
49D. die eens wesens met den Vader is, van hem gelieft, ende dien derhalven alle de secrete wijsheyt des Vaders bekent is.
50Ofte, het ons.
51D. klaerlick ende volkomelick geopenbaert de salichmakende kennisse Gods ende sijns raets, so veel als ons van Godt te weten ter saligheyt noodigh is.
[v19] 52Ofte, dat is oock.
vIoan. 5.33.
[v20] xIoan. 3.28. Actor. 13.25.
53N. opentlick ende vrymoedelick wie hy was, gelijck de volgende woorden ’t selve te kennen geven.
[v21] 54N. Elias de Thisbiter, die ghy verkeerdelick meent, dat in eygener persoon soude wederkomen in de werelt, hoewel Ioannes oock andersins Elias genaemt wort Matth. 17.12. om dat hy gekomen is inde kracht ende geest van Elias. Luc. 1.17.
Uit: Statenvertaling (1637)
© (transcriptie) 2008 Nicoline van der Sijs